Νέες ρυθμίζεις φορολογίας στα κοινωφελή ιδρύματα: Αναλύουμε το καινοτόμο πλαίσιο αλλαγών

Μετά από δημόσια διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη, 18 Νοεμβρίου 2025, το υπουργείο Οικονομικών παρουσίασε ένα νέο νομοσχέδιο που στοχεύει στην αναδιάρθρωση της φορολογικής μεταχείρισης των κοινωφελών περιουσιών. Το νομοσχέδιο, που εστιάζει στη διαχείριση των σχολάζουστων κληρονομιών, εισάγει εκτενείς φορολογικές απαλλαγές σε κληρονομιές, δωρεές και ακίνητα που χρησιμοποιούνται για συλλογικούς σκοπούς.

Στόχος της πρότασης είναι η βελτίωση της παρακολούθησης περιουσιών που ανήκουν σε άτομα που έχουν πεθάνει χωρίς αναγνωρίσιμους κληρονόμους, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας e-diadoxi και του Ενιαίου Ψηφιακού Μητρώου Σχολαζουσών Κληρονομιών. Στο νέο πλαίσιο θεσπίζεται ο Κώδικας Φορολογίας Περιουσίας και ο Κώδικας Κοινωφελών Περιουσιών, οι οποίοι καθορίζουν σαφώς τις απαλλαγές που ισχύουν για τις αναγνωρισμένες οργανώσεις.

### Πλήρης απαλλαγή από φόρο κληρονομιάς και δωρεών

Το σχέδιο περιλαμβάνει πλήρη απαλλαγή από τον φόρο κληρονομιάς για μεταβιβάσεις προς αναγνωρισμένα κοινωφελή ιδρύματα και αυτοτελείς κοινωφελείς περιουσίες, όπως είναι αυτά που επιτελούν εκπαιδευτική, πολιτιστική ή θρησκευτική δράση στην Ελλάδα (παραδείγματα περιλαμβάνουν τα ιδρύματα Σταύρος Νιάρχος, Ωνάση, Λάτση και Μποδοσάκη). Οι κληροδοσίες προς αυτά τα ιδρύματα θα απαλλάσσονται πλήρως από φόρους, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Επιπλέον, μόλις εφαρμοστεί η νέα ρύθμιση, οι δωρεές προς αυτά τα ιδρύματα επίσης θα απαλλάσσονται ολοκληρωτικά από φορολογία, όταν πληρούν τα κριτήρια του ειδικού πλαισίου.

### Απαλλαγές από τον ειδικό φόρο ακινήτων (ΕΦΑ)

Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι του νομοσχεδίου αφορά τις απαλλαγές από τον ειδικό φόρο ακινήτων, ο οποίος επιβαρύνει νομικά πρόσωπα με ακίνητη περιουσία. Το νομοσχέδιο διευρύνει τη σφαίρα των φοροαπαλλαγών για τα κοινωφελή ιδρύματα, καλύπτοντας και τις εταιρείες που ελέγχονται από αυτούς, υπό την προϋπόθεση ότι τα έσοδα από τα ακίνητα προορίζονται για κοινωφελείς σκοπούς.

Η νέα ρύθμιση καθιστά δυνατή την κατοχή ακινήτων μέσω εταιρικών σχημάτων χωρίς την επιβολή ΕΦΑ, εφόσον υπάρχει αποδεδειγμένη σύνδεση με τους κοινούς σκοπούς των ιδρυμάτων. Επίσης, υπάρχουν προβλέψεις για αναδρομικές ρυθμίσεις που αφορούν εκκρεμείς υποθέσεις νομικών προσώπων, που μπορούν τώρα να υπαχθούν στις απαλλαγές εφόσον πληρούν τις νέες προϋποθέσεις.

### Πλαίσιο διαφάνειας και κριτήρια υπαγωγής

Οι λοιπές φοροαπαλλαγές συνδέονται άρρηκτα με τον νέο Κώδικα Κοινωφελών Περιουσιών, ο οποίος καθορίζει ηλεκτρονικά μητρώα και διαδικασίες εποπτείας και ελέγχου. Για την υπαγωγή ενός ιδρύματος σε αυτό το καθεστώς, απαιτείται η εγγραφή του στο αντίστοιχο μητρώο, η αναφορά των διοικητικών μελών, καθώς και των οικονομικών καταστάσεων και του τρόπου αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας.

Επιπλέον, δημιουργείται ένας ειδικός φορέας για τη διαχείριση αδρανών κληροδοτημάτων και σχολαζουσών κληρονομιών. Ο σκοπός αυτού του φορέα είναι η καταγραφή και αξιοποίηση των ακινήτων, προωθώντας των κοινωφελή χαρακτήρα των περιουσιών αυτών. Ως προϋπόθεση για την εφαρμογή των απαλλαγών, τονίζεται η απαραίτητη τήρηση αυστηρών κανόνων διαφάνειας και εποπτείας.