Καθυστέρηση και ανησυχίες για τους πόρους: Στρατηγικές προετοιμασίας για το 2026

Στην αναμονή του προγράμματος Εξοικονομώ 2025, οι συνεχείς καθυστερήσεις των υφιστάμενων προγραμμάτων Εξοικονομώ προκαλούν ανησυχία. Αυτό δημιουργεί φόβους για απώλεια πόρων στην αγορά, με επαγγελματίες και κατασκευαστές να τονίζουν την ανάγκη για καίριες αλλαγές, προκειμένου να μην παραμείνουν τα προγράμματα αυτά ανενεργά, την ώρα που είναι καίρια για την ενεργειακή μετάβαση. Σημειώνεται ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει προχωρήσει σε παρατάσεις για 13 προγράμματα, με συνολικό προϋπολογισμό άνω των 2,5 δισ. ευρώ, ώστε να διασφαλιστεί η μη απώλεια χρηματοδότησης.

Όπως επισημαίνεται από πηγές του Υπουργείου, η αναθεώρηση του Οδηγού τον περασμένο Νοέμβριο είχε θετική επίδραση στις πληρωμές, καθώς ο αριθμός των εκταμιεύσεων έχει αυξηθεί από τις 700 σε περίπου 3.000–4.000 ανά μήνα. Ωστόσο, παρά τις βελτιώσεις, η γραφειοκρατία και οι χρονοβόρες διαδικασίες εγκρίσεων παραμένουν προβληματικές. Οι μηχανικοί αναφέρουν πολλές περιπτώσεις όπου έργα έχουν ολοκληρωθεί, αλλά οι διαδικασίες ελέγχου καθυστερούν σημαντικά, με ερωτήματα να παραμένουν αναπάντητα για την καταβολή πληρωμών. Σύμφωνα με τους επαγγελματίες, το Εξοικονομώ 2021 έχει εξοφληθεί μόνο το ένα τρίτο των αιτήσεων, οι πληρωμές για το πρόγραμμα του 2023 δεν έχουν ξεκινήσει, και το πρόγραμμα του 2025 δεν έχει ανακοινώσει ακόμη τους δικαιούχους.

Κύκλοι του ΤΕΕ τονίζουν ότι η ανασύνταξη του πληροφοριακού συστήματος έχει ανακουφίσει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, επιταχύνοντας την υλοποίηση των προγραμμάτων. Παρόλο που τα έργα των τελευταίων ετών είναι περισσότερα σε αριθμό και πόρους σε σύγκριση με προηγούμενες εποχές, διαπιστώνονται γεωγραφικές στρεβλώσεις, ανατιμήσεις υλικών και καθυστερήσεις στις διαδικασίες. Το ΤΕΕ, παρά τις προτάσεις του προς το Υπουργείο, υπογραμμίζει ότι οι αναγκαίες παρεμβάσεις που θα επιταχύνουν τις διαδικασίες δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί.

Γραφειοκρατία και καθυστερήσεις

• Πολυπλοκότητα διαδικασιών: επτά στάδια διαχωρίζουν την υποβολή αίτησης από την έναρξη των εργασιών.
• Καθυστερήσεις στη λήψη υπουργικών αποφάσεων, οι οποίες επηρεάζουν την εκτέλεση των έργων.
• Αργές πληρωμές: ακόμη και ολοκληρωμένα έργα παραμένουν απλήρωτα για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
• Έλλειψη διαφάνειας: ελλιπής ενημέρωση για την πρόοδο των αιτήσεων αφήνει μηχανικούς και δικαιούχους σε αβεβαιότητα.

Οικονομικές στρεβλώσεις

• Ιδιαίτερες ανατιμήσεις υλικών λόγω πληθωρισμού.
• Απουσία ανώτατου ορίου στις χρεώσεις αυξάνει τον κίνδυνο για υπερκοστολογήσεις.
• Καθυστέρηση στην εκταμίευση των κονδυλίων δημιουργεί έντονη ρευστότητα.

Προβληματικός σχεδιασμός

• Βαθμολόγηση με βάση τις θερμικές ανάγκες οδηγεί σε άνιση διάρθρωση.
• Ακατάλληλος τρόπος υπολογισμού: ο παλιός και ο νέος σύστημα δεν ανταγωνίζονται την πραγματικότητα των δικαιούχων.
• Ασαφή χρονοδιαγράμματα προκαλούν ανασφάλεια στην αγορά.

Επιπτώσεις στους δικαιούχους

• Παράταση των έργων, πολλοί εγκαταλείπουν λόγω κόστους και αβεβαιότητας.
• Χαμηλή αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων, με μόλις το ένα τρίτο των αιτήσεων στο Εξοικονομώ 2021 να έχει εξοφληθεί.
• Κίνδυνος απώλειας κονδυλίων αν οι διαδικασίες δεν επιταχυνθούν.

«Εξοικονομώ 2025»: η τρέχουσα κατάσταση και οι προκλήσεις

Τα νοικοκυριά παραμένουν σε αναμονή για το πρόγραμμα Εξοικονομώ 2025, καθώς αναμένονται οι πίνακες των δικαιούχων «μέσα στο φθινόπωρο». Ο προϋπολογισμός για το πρόγραμμα αγγίζει τα 434 εκατ. ευρώ, με τα 396 εκατ. να προορίζονται για επιδοτήσεις. Περιλαμβάνονται ειδικές ενισχύσεις π.χ. 27 εκατ. ευρώ για οικογένειες με ΑμεΑ και 91 εκατ. για νοικοκυριά που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Στόχος είναι η αναβάθμιση 11.500 κατοικιών με ελάχιστη προϋπόθεση την εξοικονόμηση τουλάχιστον 30% της πρωτογενούς ενέργειας και αναβάθμιση κατά τρεις ενεργειακές κατηγορίες, με επιδότηση που μπορεί να φτάσει μέχρι το 100%, ανάλογα με το προφίλ του δικαιούχου.

Από το ΤΕΕ τονίζουν την αναγκαιότητα έγκαιρης έναρξης του νέου προγράμματος «Εξοικονομώ», καθώς υπάρχει περιορισμένος χρόνος υλοποίησης σε σχέση με την διαθέσιμη χρηματοδότηση. Οι δικαιούχοι θα έχουν προθεσμία 8 μηνών ή μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2026 για να ολοκληρώσουν τα έργα και να υποβάλουν τα απαραίτητα έγγραφα, σύμφωνα με το ένα που συμβαίνει πριν. Ωστόσο, η καθυστέρηση στην έγκριση των αιτήσεων δημιουργεί αμφιβολίες για την επαρκή ολοκλήρωση των διαδικασιών ακόμη και με την παράταση μέχρι τις 31 Μαρτίου 2026.

Νέο πρόγραμμα στα τέλη 2026

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προγραμματίζει μια εκτενή αναδόμηση του πλαισίου εξοικονόμησης που θα ξεκινήσει στα τέλη του 2026, με πλήρη εφαρμογή εντός του 2027. Η νέα στρατηγική θα βασιστεί σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο και το Modernization Fund, με σκοπό την επίλυση των υφιστάμενων αδυναμιών και την δυνατότητα για πιο ολοκληρωμένες παρεμβάσεις. Η κυβέρνηση επιδιώκει ένα πρόγραμμα που θα συνδυάζει την ανακαίνιση σπιτιών με την αύξηση της προσφοράς στις αγορές κατοικίας. Οι διαβουλεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι σε εξέλιξη, εστιάζοντας στην ανακατανομή των κονδυλίων του ΕΣΠΑ 2021–2027 για τη στέγη.

Το μοντέλο On-Bill Financing (OBF)

Μια κομβική καινοτομία του νέου κύκλου Εξοικονομώ είναι η αποπληρωμή μέσω του λογαριασμού ρεύματος, με την οικονομία να καλύπτει το κόστος. Αυτή η μέθοδος έχει εφαρμοστεί σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, με διαφορετικούς χρόνους αποπληρωμής. Ο ρόλος των παρόχων ηλεκτρισμού θα επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει όχι μόνο την προμήθεια, αλλά και χρηματοδότηση και υλοποίηση των έργων, καθιστώντας τους το «one-stop-shop» για τους πολίτες που επιθυμούν αναβάθμιση του σπιτιού τους. Έτσι, ο στόχος είναι να μειωθεί η γραφειοκρατία και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες.

Τα πλεονεκτήματα είναι προφανή: μικρό ή μηδενικό κόστος στην αρχή, άμεσα οφέλη στον λογαριασμό και ευνοϊκές συνθήκες αποπληρωμής. Από την άλλη, επαγγελματίες προειδοποιούν για πιθανές γραφειοκρατικές επιπλοκές, αβεβαιότητες στη ρύθμιση και κινδύνους συγκέντρωσης της αγοράς σε λίγους μεγάλους παίκτες.

Αιτήματα της αγοράς

• Πηγές του ΤΕΕ επισημαίνουν την ανάγκη ενός διευρυμένου εργαλείου, αλλά υπογραμμίζουν ότι το νέο πρόγραμμα πρέπει να συμπληρώνει το Εξοικονομώ, αντί να το αντικαθιστά.
• Τα μέλη του ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας αναφέρουν την «ομηρία» πολιτών και μηχανικών, ζητούν παρατάσεις και απλοποίηση διαδικασιών, καθώς οι τρέχουσες συνθήκες απειλούν την απώλεια ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων.
• Η ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π. επισημαίνει τις καθυστερήσεις στην εκταμίευση δανείων και έλλειψη επικοινωνίας με τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, ζητώντας διαφοροποιημένα προγράμματα για αναβάθμιση κτιριακού κελύφους.
• Η Ομοσπονδία Ψυκτικών προειδοποιεί ότι ο αποκλεισμός τεχνικών επαγγελματιών θα έχει σοβαρές συνέπειες για τις μικρές επιχειρήσεις.
• Ο Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Ανατολικής Κρήτης αναγνωρίζει την επιτυχία του προγράμματος, αλλά επισημαίνει τις παρατεταμένες καθυστερήσεις στους ελέγχους.
• Τέλος, η ΤΕΕ Θράκης επισημαίνει τον κίνδυνο ολιγοπωλίου και απώλειας πόρων σε τοπικό επίπεδο.
• Ο Εμπορικός Σύλλογος Πειραιώς καλεί την Πολιτεία να διευκολύνει τη συμμετοχή ποικίλων επαγγελματιών και να αποφύγει τον περιορισμό αγοράς σε λίγους παρόχους.

Διαβάστε επίσης