Η ετοιμότητα της Ελλάδας για την ενεργειακή μετάβαση: Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο της παγκόσμιας ενεργειακής μετάβασης, διαχειριζόμενη μια πληθώρα προκλήσεων και ευνοϊκών ευκαιριών. Σύμφωνα με τον Δείκτη Ενεργειακής Μετάβασης (ETI) του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF), η χώρα κατατάσσεται 27η παγκοσμίως, με συνολικό σκορ 64,6/100. Αυτή η θέση την τοποθετεί πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, αλλά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η κατάσταση αυτή παρουσιάζει αντιφάσεις, αλλά και σημεία ελπίδας: η Ελλάδα δείχνει μεγαλύτερη ετοιμότητα (67,8) σε σύγκριση με την πραγματική απόδοση του ενεργειακού της συστήματος (62,6). Αυτό υποδηλώνει ότι έχουν τεθεί οι θεσμικές, επενδυτικές και κανονιστικές βάσεις για μια ουσιαστική μετάβαση, αν και η εφαρμογή αυτών των σχεδίων παραμένει σε πρώιμο στάδιο.
Ο μετασχηματισμός προς έναν ενεργειακό τομέα που επιτυγχάνει ασφάλεια, προσιτότητα και βιωσιμότητα δεν περιορίζεται μόνο στη διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων, αλλά επηρεάζει και την οικονομική ανθεκτικότητα, τη κοινωνική συνοχή και τη γεωπολιτική σταθερότητα. Για τον λόγο αυτό, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, στην ετήσια έκθεσή του Fostering Effective Energy Transition 2025, παρέχει ένα αποτελεσματικό εργαλείο αξιολόγησης 118 χωρών μέσω του ETI, ο οποίος εκτιμά τόσο την τρέχουσα απόδοση των ενεργειακών συστημάτων όσο και την ετοιμότητα των κρατών να προχωρήσουν στην ενεργειακή μετάβαση μέσω θεσμικών και επενδυτικών κινήσεων, υποδομών και ανθρώπινου δυναμικού με κλίμακα από 0 έως 100.
Διεθνώς, η εικόνα της ενεργειακής μετάβασης αποτυπώνει διαφορές. Το 2025, το 65% των χωρών βελτίωσαν την απόδοσή τους σε σύγκριση με το 2024, αλλά μόλις το 28% κατάφερε να προοδεύσει σε όλους τους βασικούς τομείς: ασφάλεια, προσιτότητα και βιωσιμότητα. Αυτή η κατάσταση δείχνει ότι η πρόοδος είναι πραγματική, αλλά συχνά ανισομερής και περιορισμένη. Ο παγκόσμιος μέσος δείκτης διαμορφώνεται σε 56,9/100, με την απόδοση των συστημάτων γύρω στο 58 και την ετοιμότητα στο 55,6. Παρά τις εξελίξεις, η ενεργειακή ασφάλεια παραμένει το πιο ευάλωτο σημείο, καθώς πολλές χώρες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από εισαγώμενα καύσιμα ή περιορισμένα ενεργειακά μείγματα.
Η ενεργειακή μετάβαση και οι ανισότητες της
Πρώτη θέση στον παγκόσμιο πίνακα κατατάσσονται οι Σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες διακρίνονται για την ολοκληρωμένη στρατηγική τους στην ενεργειακή μετάβαση. Η Σουηδία, αξιοποιώντας ένα εξαιρετικά διαφοροποιημένο μείγμα καθαρής ενέργειας που περιλαμβάνει βιοκαύσιμα, πυρηνική, υδροηλεκτρική ενέργεια και υψηλή διείσδυση ΑΠΕ, διατηρεί την πρωτοκαθεδρία με σκορ 77,5, ακολουθούμενη από τη Φινλανδία (71,8), τη Δανία (71,6), τη Νορβηγία (71,5) και την Ελβετία (71,0). Στην αντίθετη πλευρά, η Δημοκρατία του Κονγκό κατατάσσεται 118η με το χαμηλότερο σκορ, μόλις 42.
Οι μεγάλες οικονομίες του κόσμου καθορίζουν το ρυθμό της παγκόσμιας ενεργειακής πορείας. Η Κίνα ανέβηκε στην 12η θέση με σκορ 67,5, επενδύοντας σημαντικά σε καθαρές τεχνολογίες – το 2024 συγκέντρωσε το 40% παγκοσμίως σε καθαρή ενέργεια. Ωστόσο, διατηρεί υψηλά επίπεδα εκπομπών και εξαρτώμενη από άνθρακα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η 17η θέση με σκορ 66,8 αντανακλά την ενεργειακή ασφάλεια λόγω εγχώριας παραγωγής και στρατηγικών αποθεμάτων, ενώ προχωρά και στη βελτίωση της βιωσιμότητας μέσω ΑΠΕ. Η ΕΕ συγκεντρώνει σκορ 65,5, με καλή επίδοση στη βιωσιμότητα, αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα στην ασφάλεια και τις τιμές λόγω εξάρτησης από εισαγόμενα καύσιμα. Κλείνοντας, η Ινδία, αν και με χαμηλότερα σκορ (55,3), σημειώνει σταθερή πρόοδο στη βελτίωση της αποδοτικότητας και στη μείωση μεθανίου, ενώ παραμένει εξαρτημένη από κορεσμένα καύσιμα.
Η Ελλάδα ανάμεσα στον ενεργειακό μετασχηματισμό
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα αποδεικνύει μεικτές επιδόσεις. Στην κατηγορία της απόδοσης (62,6), η βιωσιμότητα είναι το ισχυρότερο επίτευγμα, χάρη στην αυξανόμενη συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη σταδιακή απολιγνιτοποίηση. Η χώρα έχει αυξήσει το ποσοστό ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, αξιοποιώντας τη δυναμικότητά της σε ηλιακή και αιολική ενέργεια, ενώ έχει προχωρήσει στο κλείσιμο λιγνιτικών μονάδων. Σχετικά με την προσιτότητα, η κατάσταση είναι μέτρια: οι τιμές ενέργειας έχουν σταθεροποιηθεί μετά τις απότομες αυξήσεις του 2022-2023, αλλά παραμένουν πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Αντίθετα, η ετοιμότητα της Ελλάδας εντυπωσιάζει, αποτυπώνοντας σκορ 67,8. Το ρυθμιστικό περιβάλλον είναι ευθυγραμμισμένο με τους στόχους της ΕΕ και περιλαμβάνει σαφείς στόχους για απανθρακοποίηση. Υπάρχουν σημαντικά έργα υποδομών σε εξέλιξη, όπως ηλεκτρικές διασυνδέσεις νησιών, αποθήκευση ενέργειας και αναβάθμιση δικτύων μεταφοράς. Παράλληλα, η χώρα προσελκύει επενδύσεις σε αιολικά και φωτοβολταϊκά έργα, αν και η συνολική ροή κεφαλαίων είναι χαμηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το ανθρώπινο δυναμικό παρουσιάζει βελτίωση, με νέα ταλέντα να στραφούν προς τον τομέα των καθαρών ενεργειών, αν και παραμένει έλλειψη εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού.
Σε σύγκριση με άλλες χώρες του νότιου τμήματος της Ευρώπης, η Ελλάδα κατατάσσεται στη μέση. Η Πορτογαλία, με σκορ 68,6, και η Ισπανία, με 66,6, δείχνουν καλύτερες επιδόσεις εξαιτίας της ταχύτερης ανάπτυξης ΑΠΕ και της βελτιωμένης ενεργειακής ασφάλειας. Αντίστοιχα, η Ιταλία, με σκορ 62,4, παρατηρεί παρόμοιες αδυναμίες στην ασφάλεια. Στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, η Κύπρος σημειώνει μέτριες επιδόσεις με συνολικό σκορ 55,1, καταγράφοντας μεγαλύτερη ετοιμότητα (58,8) αλλά χαμηλότερη απόδοση του ενεργειακού της συστήματος (49,5), γεγονός που υποδηλώνει ότι έχει θέσει τις βάσεις για την ενεργειακή μετάβαση, χωρίς όμως να τις αξιοποιεί πλήρως.
Συνολικά, η εικόνα δείχνει ότι η χώρα έχει σημειώσει πρόοδο, αλλά απαιτούνται περισσότερες στοχευμένες επενδύσεις και πολιτική συνέχεια, προκειμένου να πλησιάσει τα επίπεδα των πιο ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών αγορών. Για να εναρμονιστεί με τον ευρωπαϊκό πυρήνα, η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσει σε δίκτυα και διασυνδέσεις, να ενισχύσει την αποθήκευση ενέργειας, να διαφοροποιήσει το ενεργειακό της μείγμα και να υποστηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, ώστε η θεωρητική ετοιμότητα να γίνει πράξη.
Διαβάστε επίσης
