Δέκα χρόνια μετασχηματισμού: Η Ελλάδα πλησιάζει την Ευρώπη στην αγοραστική δύναμη

Ο δρόμος προς την ανάκαμψη της αγοραστικής δύναμης στην Ελλάδα

Η ελληνική οικονομία φαίνεται να χρειάζεται ακόμη μία δεκαετία σταθεράς ανάπτυξης προκειμένου οι Έλληνες καταναλωτές να φτάσουν ξανά την αγοραστική δύναμη που είχαν πριν από την κρίση. Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει γίνει στο δημοσιονομικό τομέα και την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, το χάσμα σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο παραμένει εμφανές. Σύμφωνα με εκτιμήσεις από την Τράπεζα της Ελλάδος, το ΙΟΒΕ και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, η επιτυχής σύγκλιση με την Ευρώπη δεν αναμένεται πριν το 2035.

Αυτή τη στιγμή, η αγοραστική δύναμη του Έλληνα βρίσκεται στο 70% του κοινοτικού μέσου όρου, μειωμένη από το 85% πριν την κρίση. Αυτή η μείωση αντικατοπτρίζει την παρατεταμένη πτώση των πραγματικών εισοδημάτων και την αδυναμία των μισθών να παρακολουθήσουν την ανιούσα του κόστους ζωής.

Η ανάπτυξη της οικονομίας αποτυπώνεται με ρυθμό περίπου 2,2% του ΑΕΠ, ωστόσο η άνοδος αυτή έχει περισσότερο μακροοικονομικά χαρακτηριστικά παρά κοινωνικά. Οι βελτιώσεις στα δημοσιονομικά δεν έχουν ακόμα μεταφραστεί σε βελτίωση της καθημερινότητας των νοικοκυριών, τα οποία συνεχίζουν να πλήττονται από τις πληθωριστικές πιέσεις και την ακρίβεια.

Αν και ο ετήσιος πληθωρισμός έχει περιοριστεί, η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι θα κυμανθεί γύρω στο 3%, επίπεδο που παραμένει ανώτερο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει ότι οι μικρές αύξησεις στους μισθούς απορροφώνται σχεδόν πλήρως από τις αυξήσεις των τιμών.

Σύμφωνα με την ΤτΕ, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών έχει μειωθεί κατά περίπου 7% την τελευταία διετία, με την Eurostat να καταγράφει υψηλότερες τιμές στα τρόφιμα και την ενέργεια σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ. Τα τρόφιμα έχουν σημειώσει αύξηση 9,2% μέσα σε ένα χρόνο, με τα νωπά φρούτα να σκαρφαλώνουν κατά 14,8% και το κρέας κατά 11,3%. Θεαματικά είναι και τα αποτελέσματα στον καφέ, του οποίου οι τιμές έχουν αυξηθεί κατά 48% λόγω της ξηρασίας στη Βραζιλία.

Ακρίβεια και στεγαστικά κόστη

Η ακρίβεια παραμένει πρωταρχικό πρόβλημα για τα νοικοκυριά, καθώς τα προϊόντα ευρείας κατανάλωσης πωλούνται σε μόνιμα υψηλότερες τιμές, προκαλώντας δραματική συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης, κυρίως για τα χαμηλά εισοδήματα. Η ΕΥ και το ΙΟΒΕ επισημαίνουν ότι αυτός είναι ο κύριος ανασταλτικός παράγοντας στην ενίσχυση της κατανάλωσης.

Παράλληλα, το στεγαστικό κόστος έχει φτάσει να γίνεται μια από τις πιο σοβαρές πιέσεις για τα ελληνικά νοικοκυριά, με τις τιμές των κατοικιών να έχουν αυξηθεί κατά 9% το τελευταίο έτος και τα ενοίκια κατά 8%. Στην Αθήνα, το μέσο ενοίκιο για διαμέρισμα 80 τ.μ. έχει ξεπεράσει τα 700 ευρώ, απέναντι σε μέσο καθαρό μισθό που κυμαίνεται γύρω από τα 1.100 ευρώ. Περισσότερο από το 40% του μηνιαίου εισοδήματος των νέων ζευγαριών πηγαίνει σε στέγαση, περιορίζοντας τη δυνατότητα αποταμίευσης και κατανάλωσης.

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η ανάκαμψη της αγοραστικής δύναμης δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο στις αυξήσεις μισθών, αλλά απαιτεί και αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία στην Ελλάδα κινείται κάτω από 1% ετησίως, σε σύγκριση με 2,5% στην Ευρωζώνη.

Η Τράπεζα της Ελλάδος προειδοποιεί ότι η μακροχρόνια ανάπτυξη απαιτεί ενίσχυση των επενδύσεων και των παραγωγικών ικανοτήτων. Αντίστοιχα, το ΙΟΒΕ υπογραμμίζει πως χωρίς συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις, η σύγκλιση με την Ευρώπη θα παραμείνει μακρινό όραμα.

Οι οίκοι αξιολόγησης Fitch και DBRS επισημαίνουν ότι ο στόχος για την Ελλάδα πλέον δεν είναι απλώς η δημοσιονομική σταθερότητα, αλλά η μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, εστιασμένο στην καινοτομία και την εξωστρέφεια.

Δεδομένων των εξελίξεων στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών, τα επιπλέον έσοδα υπερβαίνουν τα 2 δισ. ευρώ. Ο λεγόμενος «κενός ΦΠΑ» υπολογίζεται να μειωθεί από 10% το 2024 σε 6% το 2025, προσφέροντας δημοσιονομικό χώρο για πιθανές μειώσεις εισφορών από το 2026.

Οι προβλέψεις για αύξηση των επενδύσεων κατά 8% ετησίως τα επόμενα δύο χρόνια δείχνουν ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε τροχιά ενίσχυσης, κυρίως μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και μεγάλων έργων υποδομής, ενώ οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αναμένονται να συμβάλλουν θετικά στο ΑΕΠ, με ποσά άνω των 40 δισ. ευρώ ετησίως.