Επτά μυστηριώδεις αντιδράσεις του σώματος στην πρόκληση του θανάτου

Όταν η ζωή βρίσκεται σε κίνδυνο, το ανθρώπινο σώμα είναι ικανό να ενεργοποιήσει εντυπωσιακούς μηχανισμούς επιβίωσης, πιθανόν πιο περίπλοκους από ό,τι σκεφτόμαστε. Συχνά γνωρίζουμε την εκπληκτική αντίδραση «μάχης ή φυγής», την ξαφνική έκρηξη ενέργειας που μας καθοδηγεί σε επικίνδυνες καταστάσεις. Ωστόσο, η επιστημονική έρευνα αναδεικνύει και άλλους λιγότερο γνωστούς μηχανισμούς που συμβαδίζουν με τις στιγμές κρίσης, οι οποίοι ενεργοποιούν τις αισθήσεις, καταστέλλουν τον πόνο και επηρεάζουν την αντίληψή μας για τον χρόνο.

Ακολουθούν επτά εκπληκτικές αλλά αληθινές αντιδράσεις που εκδηλώνονται όταν απειλείται η ζωή μας.

### Παράνοια του χρόνου

Πολλοί άνθρωποι που έχουν βρεθεί κοντά στον θάνατο ή σε σοβαρούς τραυματισμούς αναφέρουν ότι ο χρόνος φαίνεται να επιβραδύνεται, με τις στιγμές να διαρκούν περισσότερο από το συνηθισμένο. Έρευνα του Iowa College of Medicine διαπίστωσε ότι σχεδόν το 70% αυτών των ατόμων βίωσε αυτή την αίσθηση. Ωστόσο, νεότερες μελέτες στο PLOS One υποδεικνύουν ότι αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο εγκέφαλος καταγράφει περισσότερες λεπτομέρειες σε συνθήκες φόβου, κάνοντας τις αναμνήσεις να φαίνονται πιο εκτενείς όταν τις ανακαλούμε.

### Αντανακλαστικό κατάδυσης

Η επαφή με κρύο νερό στο πρόσωπο ενεργοποιεί το «θηλαστικό αντανακλαστικό κατάδυσης», που επιβραδύνει τον καρδιακό ρυθμό και κατευθύνει το αίμα στα ζωτικά όργανα. Ο Βρετανός γιατρός Edmund Goodwin το περιέγραψε τον 18ο αιώνα και θεωρείται ότι είναι ένας αρχαίος μηχανισμός που ενισχύει την επιβίωση. Μια μελέτη του 2021 στο Frontiers in Psychiatry δείχνει ότι αυτό το αντανακλαστικό μπορεί επίσης να μειώσει το άγχος, προσφέροντας έναν φυσικό μηχανισμό ρύθμισης του στρες.

### Απενεργοποίηση του πόνου

Κατά τις έκτακτες ανάγκες, οι μηχανισμοί του σώματος μπορεί να καταστείλουν τον πόνο προσωρινά ώστε να διευκολύνουν τη διαφυγή. Ο Δρ. Dan Baumgardt από το Πανεπιστήμιο του Bristol εξήγησε στο The Conversation ότι ο εγκεφαλικός πυρήνας periaqueductal gray (PAG) παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή την διαδικασία. «Έχεις πιάσει ποτέ κάτι στην κουζίνα και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι είναι εξαιρετικά καυτό;», αναρωτιέται, επισημαίνοντας πώς η φιλοσοφία του PAG δίδει τη δυνατότητα να «ξεχνάς» για λίγο τον πόνο.

### Οφθαλμικές προσαρμογές

Ο φόβος κινητοποιεί τα μάτια, προκαλώντας την διαστολή της κόρης για καλύτερη είσοδο φωτός. Έτσι, η όραση γίνεται πιο εντονότερη και επιτρέπει στον εγκεφαλικό μηχανισμό να εντοπίζει γρηγορότερα τυχόν απειλές. Έρευνα του 2016 στο Journal of Traumatic Stress αποδεικνύει ότι άνθρωποι με μετατραυματικό στρες παρουσιάζουν εντονότερη διαστολή των κορέων σε ενέργειες φόβου, γεγονός που καταδεικνύει θεαματική ευαισθησία στα ερεθίσματα.

### Εφιάλτες ως εκπαίδευση

Οι κακοί ύπνοι δεν είναι απλώς άβολα περιστατικά—μπορούν να είναι ωφέλιμοι για την προετοιμασία απέναντι σε κινδύνους. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2019 από Ελβετούς και Αμερικανούς επιστήμονες δείχνει ότι οι εφιάλτες μπορούν να ενισχύσουν τις αντιδράσεις μας κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης, προσφέροντας ένα είδος «εκπαίδευσης» για μελλοντικές καταστάσεις.

### Οσφρητική αντίληψη του φόβου

Μελέτη του 2008 που δημοσιεύθηκε στο Nature Proceedings υποστηρίζει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ικανός να αναγνωρίζει τον φόβο μέσω της όσφρησης. Όταν οι συμμετέχοντες μύριζαν ιδρώτα ατόμων που βίωναν έντονο φόβο κατά την ελεύθερη πτώση, παρατηρήθηκε αύξηση της δραστηριότητας στην αμυγδαλή του εγκεφάλου τους. Αντίθετα, ο ιδρώτας που προερχόταν από σωματική δραστηριότητα δεν είχε την ίδια επίδραση, υποδεικνύοντας πως ο φόβος μπορεί να μεταλαμπαδεύεται με έναν ασυνείδητο τρόπο.

### Τρέμουλο

Το τρέμουλο που διαπιστώνεται σε καταστάσεις τρόμου δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά ο φυσικός μηχανισμός που προκύπτει από την αδρεναλίνη που πλημμυρίζει το σώμα. Κατά τη διάρκεια αυτών των καταστάσεων, οι μύες γίνονται σφιχτοί, ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται και η ροή του αίματος ενισχύεται προς περιοχές που ζητούν άμεση ενέργεια. Σύμφωνα με το Fixel Institute for Neurological Diseases, αυτή η ενεργοποίηση του σώματος οδηγεί σε μια «υπερφόρτωση» ενέργειας που μπορεί να εκδηλωθεί ως τρέμουλο, προσδιορίζοντας την ετοιμότητά μας για άμεσες ενέργειες.

Αυτές οι περίεργες αλλά θαυμαστές αντιδράσεις δείχνουν την απίστευτη ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να προσαρμόζεται και να υπερασπίζεται τη ζωή του σε περιόδους κρίσης.