Ανάπτυξη χωρίς περιορισμούς: Οικονομία και μειωμένες εκπομπές CO2 στο προσκήνιο

Μια δεκαετία μετά την υπογραφή της Συμφωνίας του Παρισιού, νέα δεδομένα δείχνουν ότι η σχέση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μεταμορφώνεται ριζικά. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες δεκαετίες, όπου οι αυξήσεις του ΑΕΠ συχνά συνοδεύονταν από μεγαλύτερες εκπομπές, πολλές χώρες επιτυγχάνουν πλέον να μειώνουν τις εκπομπές CO2 ενώ οι οικονομίες τους συνεχίζουν να διευρύνονται.

Μια πρόσφατη ανάλυση από το Energy and Climate Intelligence Unit (ECIU), η οποία εξέτασε 113 χώρες που καλύπτουν πάνω από το 97% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 93% των εκπομπών, αποκαλύπτει μια «εντυπωσιακή στροφή». Η έρευνα βασίστηκε στα δεδομένα του Global Carbon Budget του 2025 και σε μια πιο αναλυτική κατηγοριοποίηση των χωρών, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τις εκπομπές γίνεται πλέον «κανόνας και όχι εξαίρεση».

Ο όρος «αποσύνδεση» αναφέρεται στην ικανότητα μιας οικονομίας να αυξάνει το ΑΕΠ της χωρίς ταυτόχρονα να αυξάνονται οι εκπομπές CO2. Υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες: η απόλυτη αποσύνδεση, όπου οι εκπομπές μειώνονται ενώ το ΑΕΠ αυξάνεται, η σχετική αποσύνδεση, όπου οι εκπομπές αυξάνονται, αλλά με πιο αργό ρυθμό από το ΑΕΠ, και η αντίθετη κατάσταση, όπου οι εκπομπές αυξάνονται ενώ το ΑΕΠ υποχωρεί, ένα φαινόμενο που σπανίως παρατηρείται, όπως κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.

Σύμφωνα με τη μελέτη του ECIU, η αποσύνδεση παρατηρείται τώρα σε Ευρώπη, Βόρεια και Νότια Αμερική, και Αφρική. Πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες βρίσκονται σε πορεία σημαντικής πρόοδου, περνώντας από ταχύτερες αυξήσεις εκπομπών στην απόλυτη αποσύνδεση. Σήμερα, το 92% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 89% των εκπομπών προέρχονται από οικονομίες που είτε διατηρούν σχετική είτε απόλυτη αποσύνδεση, σε σύγκριση με το 77% πριν από τη Συμφωνία του Παρισιού.

Αναλυτικά, μεταξύ του 2015 και του 2023, χώρες που εκπροσωπούν σχεδόν το 46% του παγκόσμιου ΑΕΠ πέτυχαν να επαυξήσουν την οικονομία τους ενώ ταυτόχρονα μείωσαν τις εκπομπές τους, σημειώνοντας αύξηση 38% σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Οι χώρες κατηγοριοποιήθηκαν σε «σταθερούς αποσυνδετές», οι οποίοι διατηρούν την απόλυτη αποσύνδεση πριν και μετά τη Συμφωνία του Παρισιού, σε «βελτιωτές», που πέτυχαν αποσύνδεση για πρώτη φορά μετά το 2015, και σε «αντιστρεπτές», που κινδύνευαν να χάσουν τα προηγούμενα κεκτημένα τους.

Στην Ευρώπη, πολλές χώρες, όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία, κατατάσσονται στους σταθερούς αποσυνδετές. Χώρες όπως η Ελλάδα, η Ελβετία και η Ιταλία αναγνωρίζονται ως «βελτιωτές», ενώ η Λιθουανία, η Λετονία και η Σλοβενία θεωρούνται «αντιστρεπτές».

Ο John Lang, επικεφαλής του Net Zero Tracker στο ECIU, τονίζει: «Μας λένε συχνά ότι ο κόσμος δεν μπορεί να μειώσει τις εκπομπές χωρίς να περιορίσει την ανάπτυξη. Το αντίθετο συμβαίνει. Η αποσύνδεση είναι πλέον ο κανόνας, όχι η εξαίρεση». Παρά την ελαφρά αύξηση των παγκόσμιων εκπομπών CO2, η «δομική αλλαγή είναι αδιαμφισβήτητη».

Ο Gareth Redmond-King προσθέτει ότι η ώθηση που προέκυψε από τη Συμφωνία του Παρισιού είναι ακατάβλητη: «Περισσότεροι άνθρωποι εργάζονται τώρα στον τομέα καθαρής ενέργειας απ’ ότι στα ορυκτά καύσιμα, ενώ οι βιομηχανίες που στοχεύουν στο net zero αναπτύσσονται τρεις φορές ταχύτερα από την συνολική οικονομία». Υπογραμμίζει ότι η επίτευξη των στόχων net zero παραμένει «η μόνη λύση για να αποφύγουμε τα διαρκώς πιο δαπανηρά και επικίνδυνα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής».

Η νέα αυτή τάση δείχνει ότι η αποσύνδεση μεταξύ οικονομίας και εκπομπών μπορεί να γίνει πραγματικότητα, δημιουργώντας συνθήκες για ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον και ανοίγοντας δρόμους προς μια πιο βιώσιμη παγκόσμια οικονομία.

Διαβάστε ακόμη