Σύγκρουση και διαφθορά: Η κατάσταση στην Ουκρανία υπό το μικροσκόπιο

Η διαφθορά στην Ουκρανία συνιστά ένα από τα πιο κρίσιμα και αντιφατικά ζητήματα που επηρεάζουν όχι μόνο τη λειτουργία των κρατικών θεσμών, αλλά και τη γεωπολιτική της θέση απέναντι στη Δύση. Στο πλαίσιο μιας παρατεταμένης σύγκρουσης με τη Ρωσία και εξάρτησης από τη διεθνή υποστήριξη, κάθε καταγγελία διαφθοράς αποκτά ιδιαίτερη σημασία, όχι μόνο για τη μάχη των ενόπλων δυνάμεων, αλλά και για την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων και Αμερικανών συμμάχων.

Τα πιο καθοριστικά ανεξάρτητα όργανα που ασχολούνται με την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ουκρανία είναι το NABU (Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς), η SAPO (Ειδική Εισαγγελία Καταπολέμησης της Διαφθοράς) και η NACP (Εθνική Υπηρεσία Πρόληψης Διαφθοράς). Αυτά τα όργανα ανέλαβαν κεντρικό ρόλο μετά το 2014, ωστόσο απαιτούν δικαστική υποστήριξη για την ολοκλήρωση οποιωνδήποτε διώξεων.

Από το 2014 και μετά, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές νομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις (όπως το ηλεκτρονικό μητρώο περιουσιακών στοιχείων και η ίδρυση του NABU/SAPO), που επέτρεψαν έρευνες σε ανώτερα κυβερνητικά στελέχη και αύξησαν τη διαφάνεια σε عدة τομείς. Ωστόσο, σύμφωνα με το «Ινστιτούτο Διακυβέρνησης της Βασιλείας» (Basel Institute on Governance, ανεξάρτητος οργανισμός που εδρεύει στην Ελβετία και ειδικεύεται στην καλή διακυβέρνηση και την καταπολέμηση της διαφθοράς), η εφαρμογή των νόμων και οι τελικές καταδίκες παραμένουν σε πενιχρό επίπεδο.

Σύμφωνα με άρθρο της Deutsche Welle με τίτλο «Ουκρανία: Νέος νόμος περιορίζει τις εξουσίες των φορέων καταπολέμησης της διαφθοράς», τον Ιούλιο του 2025 ψηφίστηκε ένας νόμος που αύξησε τις αρμοδιότητες του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος διορίζεται από τον Πρόεδρο. Αυτός μπορούσε να δίνει οδηγίες, να αναθέτει υποθέσεις και να σταματά έρευνες για διαφθορά. Έτσι, ο νόμος προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις στην Κίεβο, με αποτέλεσμα το Κοινοβούλιο να επανέλθει και να ψηφίσει την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας των προαναφερθέντων φορέων.

Σκάνδαλο με προμήθειες drones

Όπως ανέφερε το AP News, η NABU και η SAPO αποκάλυψαν στις 2 Αυγούστου 2025 ένα μεγάλο κύκλωμα διαφθοράς στις προμήθειες drones και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου (EW). Οι αρχές ανακοίνωσαν ότι οι συμβάσεις υπήρξαν υπερτιμολογημένες και ότι μέρος των χρημάτων επιστρέφονταν ως μίζες (kickbacks: μίζες προμηθευτών κάτω από το τραπέζι), φτάνοντας έως και το 30% της αξίας των συμβάσεων.

Σύμφωνα με το Al Jazeera, μεταξύ των συλληφθέντων για την υπόθεση βρίσκονταν αξιωματούχοι και στελέχη της Εθνοφυλακής.

«Operation Midas»

Μια άλλη υπόθεση, όπως αναφέρει το Euronews, αφορά εκτενή έρευνα με την ονομασία «Operation Midas», η οποία διαρκεί περίπου 15 μήνες και σχετίζεται με ένα σκάνδαλο στον τομέα της ενέργειας (ιδίως στην κρατική πυρηνική εταιρεία Energoatom), με υπόπτους στενούς συνεργάτες του Ζελένσκι. Το Reuters επιβεβαίωσε ότι περιλαμβάνει ηχογραφημένα μηνύματα των φερομένων εμπλεκομένων και ότι πραγματοποιήθηκαν δεκάδες έρευνες και συλλήψεις.

Κάποιοι από τους υπόπτους, σύμφωνα με τους εισαγγελείς, είναι και ο επιχειρηματίας Τιμούρ Μίντιτς. Πριν εκλεγεί Πρόεδρος, ο Ζελένσκι και ο Μίντιτς ήταν συνιδιοκτήτες της εταιρείας παραγωγής «Kvartal 95 Studio». Η υπόθεση έχει να κάνει με μίζες ύψους περίπου 100 εκατομμυρίων δολαρίων και έχει προκαλέσει σοβαρή κρίση εμπιστοσύνης από τους ξένους εταίρους.

Και άλλες υποθέσεις…

Πέρα από το σκάνδαλο με τα drones, διεθνή ΜΜΕ έχουν διερευνήσει πολλές άλλες περιπτώσεις που σχετίζονται με πιθανή διαφθορά στις στρατιωτικές προμήθειες της Ουκρανίας (όπως υπερτιμολογήσεις, αποκλεισμούς αξιόπιστων προμηθευτών, διαμεσολαβήσεις κ.ά.). Αυτές οι έρευνες, εξάλλου, είναι συντονισμένες από τη NABU και τη SAPO, εν τω μεταξύ συνδέονται με πολιτικές εντάσεις σχετικά με την ανεξαρτησία των ελεγκτικών αρχών.

Άλλα λιγότερο γνωστά σκάνδαλα διαφθοράς έχουν αποκαλυφθεί από τα τοπικά ΜΜΕ. Η «Ukrainska Pravda» ανέφερε ότι η NABU εντόπισε υπόθεση υπεξαίρεσης ύψους περίπου 15,3 εκατομμυρίων ευρώ κατά την προμήθεια τροφίμων για τις ουκρανικές στρατιωτικές δυνάμεις, μεταξύ 2022 και 2023. Το «κόλπο» υλοποιούνταν μέσω τυποποιημένων πακέτων τροφίμων. Οι προμηθευτές αύξαναν τις τιμές σε βασικά προϊόντα (π.χ. πατάτες), τη στιγμή που μείωναν τις τιμές σε εποχιακά και μικρότερης κατανάλωσης (π.χ. φρούτα), ώστε να φαίνονται «δικαιολογημένα» τα συνολικά ποσά στις τιμολόγια, ενώ στην πραγματικότητα προέκυπτε υπερκέρδος. Για αυτές τις υποθέσεις έχει ήδη απαγγελθεί κατηγορία σε διοικητικό στέλεχος του υπουργείου Άμυνας και σε εκπροσώπους προμηθευτικών εταιρειών.

Η Ουκρανία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς αποκαλύπτονται σοβαρές υποθέσεις διαφθοράς. Η εξασφάλιση πραγματικής ανεξαρτησίας και υποστήριξης από τους ανεξάρτητους φορείς κατά της διαφθοράς είναι απαραίτητη, ακόμα κι αν υπάρχει κίνδυνος να μην ολοκληρωθούν οι έρευνες με καταδίκες.

Πώς αντιδρούν Ε.Ε. και ΗΠΑ

Η αντίδραση της Ε.Ε. και των ΗΠΑ στη διαφθορά στην Ουκρανία έχει πολλαπλή διάσταση και σχετίζεται στενά με την οικονομική, στρατιωτική και πολιτική στήριξη που παρέχουν στη χώρα.

Η Ε.Ε. συνδέει τη χορηγία οικονομικής βοήθειας με τη διαφάνεια και τις μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς. Όπως για παράδειγμα, μέρος της οικονομικής βοήθειας και δανείων προς το Κίεβο υπόκειται σε προϋποθέσεις που σχετίζονται με τον έλεγχο δαπανών και την αποφυγή καταχρήσεων, καθώς και τη βελτίωση του δικαστικού συστήματος.

Ακόμη, χρηματοδοτεί και παρέχει τεχνική βοήθεια σε οργανισμούς όπως η «Εθνική Υπηρεσία κατά της Διαφθοράς στην Ουκρανία» (NABU). Σε συνεργασία, ενισχύει τις διαφάνειες στις δημόσιες συμβάσεις και τις προμήθειες. Η Ε.Ε. εκδίδει συχνά δηλώσεις και ανακοινώσεις που καταδικάζουν περιστατικά διαφθοράς, καλώντας άμεσες ενέργειες από τις ουκρανικές αρχές, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα αυτή την πίεση για να προωθήσει μεταρρυθμίσεις και να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών αλλά και των διεθνών επενδυτών.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνδέουν τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια με τη μάχη κατά της διαφθοράς, απαιτώντας από αυστηρές διαδικασίες ελέγχου για τη χρήση των κεφαλαίων και του οπλισμού. Ορισμένες ειδικές υπηρεσίες, όπως το υπουργείο Δικαιοσύνης και το υπουργείο Οικονομικών, συνεργάζονται για την παρακολούθηση της χρηματοδότησης και την αποτροπή κατάχρησης.

Όταν υπάρχουν αποδείξεις για υψηλού επιπέδου διαφθορά, οι ΗΠΑ προχωρούν σε κυρώσεις κατά συγκεκριμένων Ουκρανών αξιωματούχων. Μέσω διπλωματικών καναλιών ασκούν πίεση για την απομάκρυνση διεφθαρμένων αξιωματούχων και ενισχύουν τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις.

Το Κρεμλίνο

Το Κρεμλίνο εκμεταλλεύεται φαινόμενα διαφθοράς στην Ουκρανία με ποικίλους τρόπους, κυρίως για πολιτικούς και προπαγανδιστικούς σκοπούς.

Προπαγάνδα και διεθνής εικόνα: Η Ρωσία παρουσιάζει την Ουκρανία ως «διεφθαρμένο κράτος», υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να προστατεύσει τους πολίτες της ή να διαχειριστεί σωστά τη βοήθεια από την Ευρώπη. Εκμεταλλεύεται τα περιστατικά διαφθοράς για να αμφισβητήσει την αξιοπιστία των δυτικών εταίρων, δηλώνοντας ότι «η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν μια διεφθαρμένη κυβέρνηση».

Εσωτερική πολιτική: Στη ρωσική κοινωνία, η διαφθορά στην Ουκρανία παρουσιάζεται ως «αδυναμία του κράτους», δικαιολογώντας έτσι τις ρωσικές στρατιωτικές ενέργειες.

Στρατιωτικό και γεωπολιτικό πλαίσιο: Η προώθηση θεμάτων διαφθοράς χρησιμοποιείται επίσης για να αδυνατίσει την εμπιστοσύνη της Δύσης προς την Ουκρανία, επιδιώκοντας να ασκήσει πίεση στους διεθνείς συμμάχους του Κιέβου για να επανεξετάσουν τη στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη. Όπως αναφέρει το CrisisMonitor, η Ρωσία εκμεταλλεύεται την προπαγάνδα περί διαφθοράς για να αποδυναμώσει τη νομιμοποίηση της ουκρανικής δημοκρατίας και να υπονομεύσει τη στήριξη από τη Δύση.

Γενικά, το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί τα σκάνδαλα διαφθοράς για να προβάλλει την Ουκρανία ως διεφθαρμένη, να δικαιολογήσει τη ρωσική πολιτική και στρατιωτική δράση, καθώς και να αμφισβητήσει την αξιοπιστία της Δύσης.

Το δάνειο των 140 δισ. ευρώ

Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) προτείνει ένα άτοκο δάνειο αποζημίωσης ύψους περίπου 140 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία, χρηματοδοτούμενο από τους «παγωμένους πόρους» της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας.

Όπως αναφέρει το Euronews, η πρόταση είναι τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία να μεταφερθούν στην Κομισιόν μέσω του Euroclear, ενός χρηματοπιστωτικού φορέα που διαχειρίζεται αυτά τα ρωσικά κεφάλαια. Έτσι, η Κομισιόν θα δανείσει τα χρήματα στην Ουκρανία σε δόσεις και με προβλέψεις. Η αποπληρωμή από την Ουκρανία θα γίνει μόλις η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις για τις ζημιές που προκάλεσε στον πόλεμο.

Το δάνειο των 140 δισ. ευρώ συνδέεται άμεσα με την διαφθορά στην Ουκρανία, σε πολιτικό, θεσμικό και επίπεδο αξιοπιστίας. Αυτή η διαφθορά αναδεικνύει κεντρικά θέματα που αφορούν την κρατική λειτουργία και τον πόλεμο. Σημαντικά θέματα είναι η έγκριση, οι διαδικασίες εκταμίευσης και οι όροι χορήγησης.

Η Ε.Ε. δεν μπορεί να διακινήσει ή να αξιοποιήσει παγωμένα ρωσικά κεφάλαια σε τέτοια έκταση, εάν δεν διασφαλίσει ότι τα χρήματα θα εκτεθούν σε κινδύνους υπεξαίρεσης ή κατάχρησης και θα χρησιμοποιηθούν για τους σωστούς σκοπούς (άμυνα, λειτουργία κράτους, ανασυγκρότηση).

Αξιοσημείωτο είναι ότι το Βέλγιο, που φιλοξενεί το Euroclear, ζητά εγγυήσεις, καθώς γνωρίζει ότι σε περίπτωση μεγάλου σκανδάλου στην Ουκρανία και νομικής αντίκρουσης από τη Ρωσία, η Ε.Ε. ίσως βρεθεί νομικά εκτεθειμένη. Με άλλα λόγια, η διαφθορά δεν συνιστά μόνο ηθικό θέμα. Είναι πραγματικός νομικός κίνδυνος για τα κράτη μέλη της Ε.Ε.

Φαίνεται λοιπόν ότι αν προκύψουν σκάνδαλα μετά την εκταμίευση, η Ε.Ε. θα κατηγορηθεί για τη χρηματοδότηση ενός διεφθαρμένου κράτους. Αυτό μπορεί να ενισχύσει ευρωσκεπτικιστικά, λαϊκιστικά ή και φιλορωσικά κινήματα, με πιθανώς απρόβλεπτες συνέπειες για την Ε.Ε.

Η Ε.Ε. θα πρέπει επίσης να προετοιμαστεί για το πώς η Μόσχα θα αξιοποιήσει κάθε σκάνδαλο διαφθοράς για να υποστηρίξει ότι «η Ουκρανία είναι διεφθαρμένη» και ότι «η Ε.Ε. δίνει χρήματα σε απατεώνες…».

Πόσο κινδυνεύει ο Ζελένσκι από τα σκάνδαλα διαφθοράς;

Μέσα στο τρέχον πολιτικό σκηνικό, ο Ζελένσκι ως Πρόεδρος της Ουκρανίας δεν ενδείκνυται να διατρέχει άμεσο κίνδυνο από τα σκάνδαλα διαφθοράς, και αυτό οφείλεται σε μερικούς σημαντικούς λόγους:

• Ο Ζελένσκι έχει ισχυρή δημοφιλία ιδιαίτερα μετά την ρωσική εισβολή το 2022.
• Μέχρι στιγμής, τα σκάνδαλα που έχουν προκύψει αφορούν συνήθως χαμηλότερα επίπεδα διακυβέρνησης ή συνεργάτες του, παρά τον ίδιο προσωπικά.
• Η ρωσική προπαγάνδα προσπαθεί να συσχετίσει τον Ζελένσκι με διαφθορά, αλλά αυτά τα αφηγήματα δεν έχουν αποδειχθεί και ως εκ τούτου δεν επηρεάζουν μέχρι στιγμής τον ουκρανικό λαό.

Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ουκρανίας, για την απομάκρυνση του Προέδρου απαιτείται βουλευτική πλειοψηφία και ειδικές διαδικασίες που δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν μόνο λόγω κατηγοριών κατά συνεργατών του. Επίσης, ο ίδιος ο Ζελένσκι έχει αναλάβει πρωτοβουλίες κατά της διαφθοράς, προσφέροντας του έναν πολιτικό «ασφαλιστικό» μηχανισμό απέναντι σε αυτά τα σκάνδαλα.

Τα σκάνδαλα επηρεάζουν την έκβαση του πολέμου;

Η πιθανότητα να επηρεαστεί η έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία λόγω των σκανδάλων διαφθοράς είναι υπαρκτή αλλά περιορισμένη προς το παρόν. Όλα θα εξαρτηθούν από το πώς αυτά τα σκάνδαλα θα επηρεάσουν:

• Την εμπιστοσύνη των Ουκρανών πολιτών.
• Τη δυνατότητα δράσης των ουκρανικών δυνάμεων.
• Η διεθνής οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη.

Εάν η διαφθορά αγγίζει κρίσιμους πόρους, όπως όπλα, πυρομαχικά και στρατιωτική χρηματοδότηση, τότε η αποτελεσματικότητα των ουκρανικών δυνάμεων μπορεί να επηρεαστεί. Το ηθικό των στρατιωτών ενδέχεται να πληγεί εάν η κοινή γνώμη αντιληφθεί ότι οι ένοπλες δυνάμεις έχουν διαφθαρεί ή ότι η επιχειρησιακή τους ικανότητα έχει υπονομευθεί. Συνολικά, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα σκάνδαλα έχουν άμεση αρνητική επίδραση στις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Συμπερασματικά, η διαφθορά στην Ουκρανία παραμένει μια σημαντική και πολυδιάστατη πρόκληση, που δεν περιορίζεται μόνο στη δημόσια σφαίρα αλλά επηρεάζει σημαντικά την πολιτική, την οικονομία και την ασφάλεια της χώρας.

Η διαφθορά είναι κεντρικό ζήτημα γεωπολιτικού και στρατηγικού ενδιαφέροντος για την Ουκρανία, επηρεάζοντας όχι μόνο την εσωτερική της σταθερότητα, αλλά και την εμπιστοσύνη της Δύσης, ειδικά σε μια χώρα που βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με τη Ρωσία.

Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής.

Διαβάστε επίσης:

ΗΠΑ: Στο Κογκρέσο ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν – Ενεργειακά ντιλ 30 δισ. ανάμεσα σε Ριάντ και Ουάσιγκτον

Εκχώρηση εδαφών, μείωση στρατού και περιορισμός οπλισμού – Τι προβλέπει το αμερικανικό σχέδιο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία

Βόρεια Μακεδονία: Ξεκίνησε η δίκη για τη φονική πυρκαγιά σε κλαμπ με 63 νεκρούς