Η Ελλάδα εισέρχεται επίσημα στον πυρηνικό διάλογο διεθνούς σημασίας

Η Ελλάδα κάνει τα πρώτα βήματα στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη, ακολουθώντας μια προσεκτική αλλά αποφασιστική στρατηγική. Ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Τσάφος, εκπροσώπησε τη χώρα στη συνεδρίαση της «Nuclear Alliance» στο Λουξεμβούργο, στην οποία συμμετείχε για πρώτη φορά ως παρατηρητής. Αυτή η κίνηση δηλώνει την πρόθεση της Ελλάδας να συμμετάσχει στη συζήτηση για το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη, μια συζήτηση που αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία μετά από πρόσφατες ενεργειακές κρίσεις.

«Η πυρηνική ενέργεια είναι απολύτως απαραίτητη για το ευρωπαϊκό ενεργειακό σύστημα — αν θέλουμε να πετύχουμε τους στόχους της κλιματικής ουδετερότητας και της στρατηγικής αυτονομίας», τόνισε ο κ. Τσάφος, προβάλλοντας τη νέα στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Προσέθεσε ότι «παρόλο που η Ελλάδα δεν διαθέτει πυρηνική ενέργεια, επωφελείται από τη συμβολή της στο ευρωπαϊκό ενεργειακό μείγμα».

Το μήνυμα πίσω από τις δηλώσεις του Υφυπουργού είναι ενδεικτικό της επιθυμίας της Αθήνας να κατανοήσει την επαναφορά της πυρηνικής τεχνολογίας στην ευρωπαϊκή πολιτική, και να προσφέρει τη συνδρομή της στη διαμόρφωση των αποφάσεων που αφορούν το ενεργειακό μέλλον της Ε.Ε.

Η Nuclear Alliance, στην οποία η ελληνική κυβέρνηση στρέφει το βλέμμα της, περιλαμβάνει 13 κράτη-μέλη και δραστηριοποιείται ως μη επίσημη ομάδα πίεσης για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας. Στη συνεργασία αυτή συμμετέχουν χώρες όπως το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ρουμανία, η Τσεχία, η Φινλανδία και η Σουηδία. Μετά το μπλακ άουτ στην Ιβηρική Χερσόνησο, η Συμμαχία έχει ενισχύσει τη θέση της και αναδεικνύει τη σημασία της πυρηνικής ενέργειας για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας στην Ευρώπη.

Η συμμετοχή της Ελλάδας, ως παρατηρητής, σηματοδοτεί την αρχή μιας ευρύτερης προσπάθειας να ενταχθεί ενεργά στον διάλογο σχετικά με την πυρηνική ενέργεια, κάτι που είχε προαναγγείλει ο Πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια του πρόσφατου Energy Transition Summit, αναφέροντας πως «η Ελλάδα πρέπει να συμμετάσχει στην πυρηνική συμμαχία».

Η πυρηνική ατζέντα

Στη συνεδρίαση της Nuclear Alliance, την 20η Οκτωβρίου στο Λουξεμβούργο, συμμετείχαν υπουργοί και ανώτεροι εκπρόσωποι 15 κρατών-μελών της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων των Βελγίου, Γαλλίας, Ουγγαρίας, Ιταλίας, Ολλανδίας, Ρουμανίας, Φινλανδίας και Σουηδίας, με την Ελλάδα να παρακολουθεί για πρώτη φορά. Η συνεδρίαση προήχθη από τον Ρουμάνο υφυπουργό Ενέργειας, Cristian-Silviu Bușoi, και την Γενική Διευθύντρια Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ditte Juul Jørgensen. Κατά τη διάρκεια της, η Εσθονία ανακοίνωσε την πλήρη ένταξή της στη Συμμαχία, επιβεβαιώνοντας την αυξανόμενη εστίαση των κρατών-μελών στον πυρηνικό τομέα.

Η ατζέντα της συνάντησης περιλάμβανε τρία κύρια θέματα:

Πρώτον, τη χρηματοδότηση και τα επενδυτικά εργαλεία για πυρηνικά έργα, δεύτερον, την αναθεώρηση του Nuclear Illustrative Programme (PINC) –του στρατηγικού εγγράφου της Ε.Ε. για την πυρηνική ενέργεια– και τρίτον, την κατοχύρωση της αρχής της τεχνολογικής ουδετερότητας σε όλα τα μελλοντικά ενεργειακά σχέδια της Ένωσης.

Κατά την πρώτη συζήτηση, οι υπουργοί ανέλυσαν τις απαντήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην επιστολή της Nuclear Alliance από τον προηγούμενο Ιούνιο, αναφορικά με τη βελτίωση πρόσβασης στα χρηματοδοτικά εργαλεία για πυρηνικά έργα. Η Κομισιόν παρουσίασε τις προτάσεις συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB), καθώς και την επιθυμία της να επιταχύνει τις διαδικασίες κρατικών ενισχύσεων για πυρηνικές εγκαταστάσεις, οι οποίες σήμερα αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για την ανάπτυξη του κλάδου.

Επιπλέον, τέθηκε το ζήτημα της αναθεώρησης του Κανονισμού Ταξινομίας (Complementary Delegated Act – CDA) για την αναγνώριση της πυρηνικής ενέργειας ως ολοκληρωμένα βιώσιμης επενδυτικής δραστηριότητας. Οι υπουργοί υπογράμμισαν πως η ένταξη ολόκληρου του κύκλου του πυρηνικού καυσίμου στην Ταξινομία θα δώσει ώθηση στην προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων και θα ενδυναμώσει τη βάση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

Στο δεύτερο σκέλος, η ομιλία εστιάστηκε στην αναθεωρημένη Nuclear Illustrative Programme (PINC), το οποίο οι συμμετέχοντες θεωρούν ως «σημαντική μετατόπιση παραδείγματος», αναγνωρίζοντας για πρώτη φορά τη συμβολή της πυρηνικής ενέργειας στην ευρωπαϊκή στρατηγική για μειωμένες εκπομπές. Το PINC προσδιορίζει με σαφήνεια τις ανάγκες και επενδυτικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη του πυρηνικού τομέα, καλώντας την Επιτροπή να προτείνει συγκεκριμένες δράσεις στο πλαίσιο του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (MFF).

Στο τρίτο σκέλος, το θέμα της τεχνολογικής ουδετερότητας βρέθηκε στο επίκεντρο, με όλους τους συμμετέχοντες να συμφωνούν ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα χωρίς την εκμετάλλευση όλων των διαθέσιμων τεχνολογιών μειωμένων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένων των ΑΠΕ, των βιοκαυσίμων και της πυρηνικής ενέργειας. Οι συζητήσεις επεκτάθηκαν και σε προκλήσεις της βιομηχανίας όπως η ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού και η ανάγκη εκπαίδευσης νέας γενιάς πυρηνικών επιστημόνων στην Ευρώπη.

Ο Υφυπουργός Νίκος Τσάφος επεσήμανε ότι η χώρα υποστηρίζει την τεχνολογική ουδετερότητα, τονίζοντας την ανάγκη για αντικειμενική αξιολόγηση όλων των ενεργειακών τεχνολογιών. Όπως είπε: «Η τεχνολογική ουδετερότητα είναι μια αρχή που στηρίζει η Ελλάδα — πρέπει να διέπει την κάθε απόφαση που παίρνουμε».

Ο Υφυπουργός τόνισε ότι η ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική πρέπει να είναι συνεκτική και ρεαλιστική, έτσι ώστε κάθε κράτος-μέλος να αξιοποιεί το δικό του μίγμα τεχνολογιών βάσει των εθνικών συνθηκών. «Δεν υπάρχει μία μόνο διαδρομή για την απανθρακοποίηση», παρατήρησε, υπογραμμίζοντας ότι η Ε.Ε. χρειάζεται όλες τις διαθέσιμες λύσεις χαμηλών εκπομπών.

Η ναυτιλία σε πρώτο πλάνο

Αναδεικνύοντας τη σημασία της ναυτιλίας, η Ελλάδα εισάγει και αυτήν τη διάσταση στις ευρωπαϊκές συζητήσεις, προτείνοντας την πιθανή εφαρμογή της πυρηνικής ενέργειας και στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών. Ο Υφυπουργός Νίκος Τσάφος επεσήμανε ότι «καθώς εξετάζουμε τον ρόλο της πυρηνικής ενέργειας, αξίζει να δούμε και την πιθανή εφαρμογή της στη ναυτιλία», προτείνοντας μια νέα κατεύθυνση συζήτησης στις Βρυξέλλες.

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η Αθήνα επιδιώκει να εισαγάγει στη συζήτηση τις καινοτομίες της πυρηνικής τεχνολογίας όχι μόνο σε χερσαίους σταθμούς αλλά και σε μακρινές θαλάσσιες μεταφορές, όπου η ανάγκη για ενέργεια υψηλής πυκνότητας και χαμηλών εκπομπών καθιστά την πυρηνική πρόωση μια από τις λιγοστές ρεαλιστικές επιλογές.

Η στρατηγική αυτή εδράζεται στο γεγονός ότι, ως κορυφαίος ναυτιλιακός κόμβος, η Ελλάδα δικαιούται να συμμετέχει στη διαμόρφωση των κανόνων για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Ειδικά τη στιγμή που η πυρηνική πρόωση επανέρχεται στις διεθνείς συζητήσεις, η χώρα επιδιώκει να είμαστε στη «πρώτη γραμμή» του διαλόγου για τις μεταφορές μεγάλων αποστάσεων.

Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ήδη επισημάνει την ανάγκη της Ελλάδας να συμμετέχει στη διεθνή συζήτηση για την πυρηνική τεχνολογία, αναφέροντας: «Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να αποτελέσει βιώσιμη λύση για τις θαλάσσιες μεταφορές κατά μήκος μεγάλων αποστάσεων. Ως κορυφαίο ναυτιλιακό έθνος, οφείλουμε τουλάχιστον να είμαστε στην πρώτη γραμμή της έρευνας και της συζήτησης».

Στο πλαίσιο της συνεδρίας, τα κράτη μέλη της Nuclear Alliance ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την προώθηση των πυρηνικών επενδύσεων, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς μηχανισμούς και επιταχύνοντας τις κρατικές ενισχύσεις για πυρηνικά έργα. Επιπλέον, κάλεσαν την Κομισιόν να αναθεωρήσει την Ευρωπαϊκή Ταξινομία, ώστε η πυρηνική ενέργεια να αναγνωριστεί πλήρως ως βιώσιμη.

Η δύσκολη άσκηση

Η ανάπτυξη ενός πυρηνικού προγράμματος είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί μακροχρόνια δέσμευση και σχεδιασμό. Η διαδικασία καθορίζεται από διεθνείς κανονισμούς και απαιτεί συστημική προετοιμασία και τεχνική ικανότητα. Η εφαρμογή του «Οδικού Χάρτη για την Ανάπτυξη Υποδομής Πυρηνικής Ενέργειας» (Milestones Approach) του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA) είναι καθοριστική για όποιες χώρες εξετάζουν την ένταξή τους στην πυρηνική εποχή.

Η ανάπτυξη αυτού του προγράμματος περιλαμβάνει τρεις φάσεις, με καθορισμένα ορόσημα:

• α) αξιολόγηση σκοπιμότητας και πολιτική απόφαση για την ανάγκη ενός πυρηνικού προγράμματος,
• β) δημιουργία θεσμικού και ρυθμιστικού πλαισίου, συγκρότηση αρμόδιων φορέων και εξασφάλιση τεχνικής προετοιμασίας,
• γ) κατασκευή και λειτουργία της πρώτης μονάδας υπό την αιγίδα του IAEA.

Η συνολική διαδικασία μπορεί να διαρκέσει πάνω από 10 χρόνια, απαιτώντας τεκμηριωμένες πολιτικές αποφάσεις και υψηλή τεχνογνωσία. Έτσι, μια χώρα που επιτίθεται στη «πυρηνική εποχή» πρέπει να έχει σχεδιάσει ένα σταθερό και διαφανές πρόγραμμα, που θα υποστηριχθεί από διακομματική συναίνεση.

Διαβάστε επίσης