Ανατροπές στη COP30: Ανοιχτά Τα Ερωτήματα για το Μέλλον της Κλιματικής Πολιτικής

Η Βραζιλία προετοιμάζεται να φιλοξενήσει την επερχόμενη Διάσκεψη COP30 του ΟΗΕ για το Κλίμα, που είναι προγραμματισμένη να πραγματοποιηθεί στην πόλη Μπελέμ κοντά στον Αμαζόνιο. Η επιλογή της Βραζιλίας για τη διοργάνωση αυτή, που συμπίπτει με τη δέκατη επέτειο της Συμφωνίας των Παρισίων, θεωρήθηκε εξαιρετική από την αρχή. Σε περίπου ένα μήνα, σχεδόν 200 χώρες θα συγκεντρωθούν, ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις έρχονται σε ένα κρίσιμο σημείο, καθώς δεν υπάρχει ακόμα ξεκάθαρη συναίνεση για τους στόχους της συνόδου, σύμφωνα με πληροφορίες από το Bloomberg.

Αντίθετα με τις προηγούμενες διασκέψεις — την COP28 στο Ντουμπάι και την COP29 στο Αζερμπαϊτζάν — η φετινή δεν έχει ένα προφανές κεντρικό θέμα. Στη διάρκεια της συνάντησης στο Μπακού, οι χώρες συμμορφώθηκαν με νέο στόχο χρηματοδότησης για το κλίμα και για πρώτη φορά αναγνώρισαν τη σημασία της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Αυτή τη φορά, η βραζιλιάνικη κυβέρνηση επιδιώκει να εστιάσει στις πρακτικές εφαρμογές των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί, σε μια περίοδο που οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχωρούν από τη Συμφωνία και οι διεθνείς συνεργασίες υπονομεύονται από συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Γάζα. Το αποτέλεσμα της COP30 θα καθορίσει την κληρονομιά του Προέδρου Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα στο πεδίο της περιβαλλοντικής πολιτικής.

Νέα εθνικά σχέδια – NDC 3.0

Μια κρίσιμη εξέλιξη που ενδέχεται να λάβει χώρα πριν τη διάσκεψη αφορά την υποβολή των νέων εθνικών δεσμεύσεων για το κλίμα (NDCs), οι οποίες θα καθορίζουν τους στόχους μείωσης εκπομπών ως το 2035. Πάνω από τις μισές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, έχουν υποβάλει προτάσεις, αλλά σημαντικοί ρυπαντές όπως η Ινδία και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχουν τηρήσει την προθεσμία. Οι Η.Π.Α. είχαν καταθέσει τη δική τους δέσμευση επί κυβερνήσεως Μπάιντεν, αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ είχε ήδη αναστείλει πολλές σχετικές πολιτικές.

Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, ο ΟΗΕ αναμένεται να δημοσιεύσει μια συνολική έκθεση σχετικά με την κατάσταση που βρίσκεται ο πλανήτης όσον αφορά τον στόχο του 1,5°C. Οι πρώτες ενδείξεις αποκαλύπτουν ότι η παγκόσμια θερμοκρασία φαίνεται να βαδίζει προς αύξηση 2,5°C, κάτι που δείχνει ότι οι ενέργειες που έχουν ληφθεί είναι ανεπαρκείς.

Το «κενό» φιλοδοξίας και η COP30

Η φετινή COP30 συγκρίνεται συχνά με την COP26 στη Γλασκώβη, όπου εν μέσω έλλειψης επίσημης υποχρέωσης, επιτεύχθηκε ιστορική συμφωνία για τη μείωση της καύσης άνθρακα και διάφορες συμφωνίες που αφορούν δάση, τράπεζες και ανανεώσιμες πηγές. Η Βραζιλία καλείται να αποδείξει πώς θα επιλύσει το “κενό θερμοκρασίας”, την απόκλιση μεταξύ των υφιστάμενων δεσμεύσεων και του στόχου του 1,5°C. Τα ευρωπαϊκά κράτη απαιτούν ισχυρότερες δεσμεύσεις για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, ενώ χώρες όπως η Σαουδική Αραβία ενδέχεται να επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν το τρέχον γεωπολιτικό περιβάλλον για να καθυστερήσουν τις δράσεις.

Η Τίνα Στέγκε, διπλωμάτης των Νησιών Μάρσαλ, αναφέρει: «Αυτό που λείπει είναι η πολιτική βούληση. Χρειαζόμαστε πραγματικές δεσμεύσεις για τη μείωση εκπομπών». Μετά από αρχική επιφυλακτικότητα, η Βραζιλία δείχνει τώρα διάθεση για μια “κεντρική απόφαση” (cover decision) που θα αναγνωρίζει το πρόβλημα του θερμοκρασιακού χάσματος, αν και οι λεπτομέρειες παραμένουν ασαφείς.

Οδικός χάρτης χρηματοδότησης

Στην COP29, οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να παρέχουν 300 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση προς τις αναπτυσσόμενες μέχρι το 2035, με στόχο την κινητοποίηση συνολικά 1,3 τρισεκατομμυρίων μέσω ιδιωτικών επενδύσεων. Στη Βραζιλία, θα παρουσιαστεί το σχέδιο “Από το Μπακού στο Μπελέμ” που θα εξειδικεύει τους τρόπους συγκέντρωσης αυτών των κεφαλαίων.

Μεταξύ των προτάσεων είναι φόροι αλληλεγγύης σε χρηματιστηριακές συναλλαγές, στις εκπομπές ορυκτών καυσίμων ή στα αεροπορικά εισιτήρια πρώτης θέσης. Οι πολυμερείς τράπεζες καλούνται να αναλάβουν κεντρικό ρόλο, αν και η νέα αμερικανική διοίκηση φαίνεται να είναι αντίθετη στη στήριξη της κλιματικής δράσης, επιβαρυντική για τη διεθνή συνεργασία.

Προσαρμογή και παράπλευρες συμφωνίες

Καθώς οι προσπάθειες μείωσης εκπομπών προχωρούν με αργούς ρυθμούς, η προσαρμογή στις αλλαγές του κλίματος καθίσταται προτεραιότητα, ειδικά για χώρες που ήδη πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι διαπραγματευτές θα προσπαθήσουν να περιορίσουν τους δείκτες ανθεκτικότητας από 400 σε περίπου 100, για να διευκολύνουν την αξιολόγηση των προόδων.

Ταυτόχρονα, αναμένονται και παράπλευρες πρωτοβουλίες, όπως η δημιουργία του ταμείου “Tropical Forests Forever” για 125 δισ. δολάρια, που θα αποζημιώνει χώρες για τη διατήρηση των δασών τους, καθώς και μια παγκόσμια συμμαχία για τις αγορές άνθρακα. Στην COP30, η Βραζιλία έχει θέσει την “Δίκαιη Μετάβαση” ως κεντρικό άξονα, επιδιώκοντας να διασφαλίσει ότι οι πιο φτωχές κοινωνίες δεν θα μείνουν πίσω στη βιώσιμη μετάβαση.

Η σημασία της πολυμέρειας

Τελικά, ο μεγαλύτερος σκόπελος ίσως είναι να αποδειχθεί η διατήρηση της διεθνούς συνεργασίας ακόμη και μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ. Ο Harjeet Singh, έμπειρος συμμετέχων σε COP και ιδρυτής του Satat Sampada Climate Foundation, σημειώνει ότι υπάρχει “μία αχτίδα ελπίδας” από τη Διεθνή Δικαιοσύνη, η οποία έχει τονίσει πως τα κράτη έχουν νομική υποχρέωση να περιορίσουν την υπερθέρμανση στον 1,5°C. Ωστόσο, προειδοποιεί ότι η γεωπολιτική σκιά παραμένει ενορχηστρωμένη: «Αυτή θα είναι μια μακρά και δύσκολη μάχη για την προστασία του πλανήτη και των κατοίκων του ενάντια στις δυνάμεις της αδράνειας και του ιδιοτελούς συμφέροντος».

Διαβάστε επίσης