112 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πλήττονται από ηχορύπανση: Η κατάσταση στην Ελλάδα

Ο ηχητικός θόρυβος αποτελεί πλέον σοβαρή απειλή για τους Ευρωπαίους πολίτες. Από τη φασαρία των μεταφορικών μέσων μέχρι τον θόρυβο των αεροπλάνων και των τρένων, ελάχιστοι είναι οι τόποι όπου μπορεί κανείς να απολαύσει τη σιωπή. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η συνεχής έκθεση σε περιβαλλοντικό θόρυβο δεν είναι απλώς ενοχλητική, αλλά ηχητική ρύπανση που κινδυνεύει να γίνει μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την υγεία, με επιπτώσεις που συγκρίνονται με αυτές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αυτό επισημαίνεται στην τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA), με τίτλο Environmental Noise in Europe 2025, η οποία αναλύει δεδομένα από την έκθεση του 2022 για τον περιβαλλοντικό θόρυβο (END), που έχει συλλεχθεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ και άλλες χώρες του ΕΕΑ. Τα ευρήματα δείχνουν ότι πάνω από 112 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (1 στους 5) εκτίθενται σε επιβλαβή επίπεδα θορύβου λόγω μεταφορών, με τον αριθμό αυτό να εκτινάσσεται στα 150 εκατομμύρια με βάση αυστηρότερα κριτήρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτή την κατάσταση ηχορύπανσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του EEA, περίπου 1,37 εκατομμύρια πολίτες, δηλαδή το 11% του πληθυσμού, εκτίθενται καθημερινά σε θόρυβο που ξεπερνά τα επιτρεπτά όρια. Ακόμη και τη νύχτα, 700.000 άνθρωποι (7% του πληθυσμού) παραμένουν εκτεθειμένοι σε ανησυχητικά επίπεδα θορύβου. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στις μεγάλες πόλεις, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, αλλά αφορά και περιοχές κοντά σε μεγάλους οδικούς άξονες, σιδηροδρομικές γραμμές και αεροδρόμια.

Η οδική κυκλοφορία αναδεικνύεται ως η κύρια πηγή ηχορύπανσης, με περίπου 985.000 Έλληνες να εκτίθενται σε ανθυγιεινά επίπεδα θορύβου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο αριθμός αυτός περιορίζεται στους 608.000 τη νύχτα, ωστόσο οι συνέπειες για την υγεία μπορούν να είναι ακόμη πιο σοβαρές, καθώς επηρεάζουν τον ύπνο και τη δυνατότητα ανάπαυσης του οργανισμού. Ο θόρυβος από τα τρένα επηρεάζει περίπου 118.000 άτομα κατά τη διάρκεια της ημέρας και 79.000 τη νύχτα, ενώ οι αεροπορικές μεταφορές προσθέτουν περίπου 35.000 άτομα κατά τη διάρκεια της ημέρας και 14.000 τη νύχτα.

Εκτιμώμενος αριθμός ατόμων και ποσοστό που εκτίθενται σε επιβλαβή επίπεδα θορύβου πάνω από τα όρια END ανά χώρα © EEA

Αναφορικά με τους δείκτες Lden (μέσος θόρυβος όλο το 24ωρο με έμφαση τη νύχτα) και Lnight (μέσος νυχτερινός θόρυβος), τα στοιχεία δείχνουν:

• Στον δείκτη Lden, περίπου 20–30% του πληθυσμού εκτίθεται σε επίπεδα θορύβου που ξεπερνούν τα όρια του ΠΟΥ.
• Στον δείκτη Lnight, περίπου 10–20% εκτίθεται σε βλαβερούς θορύβους τη νύχτα, με ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο για τα άτομα που διαμένουν κοντά σε κεντρικές οδούς.

Ποσοστό ατόμων που εκτίθενται σε μακροχρόνια επιβλαβή επίπεδα θορύβου από οδικές, σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές, σύμφωνα με τα συνιστώμενα από τον ΠΟΥ επίπεδα θορύβου ανά χώρα και ποσοστιαία διαφορά μεταξύ των ορίων END και των συνιστώμενων από τον ΠΟΥ επίπεδα © EEA

Ο ήχος που προκαλεί ηχορρύπανση στην Ελλάδα έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία, με εκτιμήσεις που δείχνουν ότι σχετίζεται με 740-1090 πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο. Επιπλέον, η απώλεια “υγιών χρόνων ζωής” (DALYs) υπολογίζεται σε 135–210 ανά 100.000 άτομα.

Εκτιμώμενος αριθμός πρόωρων θανάτων ανά έτος και DALYs ανά 100.000 κατοίκους ανά χώρα με βάση τα όρια END © EEA

Εκτιμώμενος αριθμός πρόωρων θανάτων ανά έτος και DALYs ανά 100.000 πληθυσμό ανά χώρα με βάση τις συστάσεις του ΠΟΥ © EEA

Η ευρωπαϊκή διάσταση

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κατάσταση είναι εξίσου ανησυχητική. Η Γαλλία αναδεικνύεται ως η χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό εκτεθειμένο σε ανθυγιεινά επίπεδα θορύβου, με περίπου 24 εκατομμύρια άτομα, ενώ η Γερμανία κατέχει το ρεκόρ για τον αριθμό πολιτών που κοιμούνται υπό θόρυβο που ξεπερνά τα 50 ντεσιμπέλ – περίπου 15 εκατομμύρια. Στον αντίποδα, χώρες όπως η Εσθονία, η Σλοβακία και η Πορτογαλία έχουν λιγότερο από το 10% του πληθυσμού τους υπό επήρεια ηχορρύπανσης. Ωστόσο, σε Κύπρο και Λουξεμβούργο, πάνω από το 50% των κατοίκων αντιμετωπίζουν επικίνδυνες καταστάσεις, αποτυπώνοντας τις ανισότητες ανάμεσα στα κράτη.

Η έκθεση του EEA αναφέρει ότι δεν εστιάζει μόνο στον αριθμό των εκτεθειμένων ατόμων, αλλά αναδεικνύει και τις σοβαρές συνέπειες που έχει η ηχορύπανση στην υγεία. Μόνο το 2021, συνδέθηκε με 66.000 πρόωρους θανάτους στην Ευρώπη, 50.000 νέα περιστατικά καρδιοπαθειών και 22.000 περιπτώσεις διαβήτη τύπου 2. Συνολικά, καταγράφηκαν 1,3 εκατομμύρια «χαμένα υγιή χρόνια ζωής» (DALYs)— ένας δείκτης που συνδυάζει πρόωρους θανάτους και χρόνιες ασθένειες. Ο θόρυβος κατατάσσεται στις τρεις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές απειλές για την υγεία των Ευρωπαίων, μετά την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις κλιματικές αλλαγές.

Ανησυχητικά είναι και τα αποτελέσματα για την παιδική ηλικία: το 2021, η χρόνια έκθεση σε θόρυβο εκτιμάται ότι προκάλεσε περισσότερες από 560.000 περιπτώσεις δυσκολιών στην κατανόηση κειμένων, 63.000 προβλήματα συμπεριφοράς και 272.000 περιπτώσεις παιδικής παχυσαρκίας.

Οι επιπτώσεις στη φύση και την οικονομία

Ο περιβαλλοντικός θόρυβος πλήττει επίσης τα οικοσυστήματα. Στην έκθεση αναφέρεται ότι σχεδόν το 29% των περιοχών Natura 2000 στην Ευρώπη εκτίθενται σε επίπεδα που απειλούν την άγρια ζωή. Ο θόρυβος δεν περιορίζεται μόνο στην ξηρά, αλλά επηρεάζει και τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι υποθαλάσσιοι ήχοι από τη ναυσιπλοΐα και τις κατασκευές επηρεάζουν την επικοινωνία και την προσανατολιστική ικανότητα ειδών όπως είναι τα δελφίνια και οι φάλαινες.

Η οικονομική διάσταση του θορύβου είναι επίσης κρίσιμη. Ο θόρυβος από τις μεταφορές υπολογίζεται ότι κοστίζει στην Ευρώπη τουλάχιστον 95,6 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί στο 0,6% του ΑΕΠ. Η χαμένη παραγωγικότητα, οι ασθένειες και οι πρόωροι θάνατοι αποτυπώνονται σε χρηματικά ποσά. Η Κομισιόν έχει μάλιστα τονίσει ότι οι επενδύσεις σε μέτρα μείωσης του θορύβου είναι αποδοτικές, επιστρέφοντας δέκα ευρώ σε κοινωνικά οφέλη για κάθε ευρώ που επενδύεται.

Ο στόχος μέχρι το 2030

Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο να μειώσει κατά 30% τον αριθμό των πολιτών που επηρεάζονται από χρόνιο θόρυβο μέχρι το 2030. Ωστόσο, μέχρι στιγμής η πρόοδος είναι απογοητευτική: μεταξύ 2017 και 2022, η μείωση περιορίστηκε μόλις στο 3%. Αν δεν υπάρξει ριζική αλλαγή, η κατάσταση θα παραμείνει σχεδόν αμετάβλητη το 2030. Ακόμη και στο καλύτερο σενάριο, η μείωση θα φθάσει το 21%, πολύ μακριά από τον επιθυμητό στόχο.

Για την Ευρώπη και την Ελλάδα, το μήνυμα είναι σαφές: απαιτείται περισσότερη δράση. Κυκλοφοριακοί περιορισμοί, βελτίωση δημόσιων συγκοινωνιών, δημιουργία ποδηλατοδρόμων, ήσυχα ελαστικά, χαμηλότερα όρια ταχύτητας και σχεδιασμός πόλεων με πράσινες ζώνες – όλα αυτά είναι μέσα στην ατζέντα, αλλά η υλοποίηση τους είναι συχνά ανισότιμη. Η έκθεση Environmental Noise in Europe 2025 λειτουργεί ως καμπανάκι για τις αρχές, υπενθυμίζοντας ότι η ηχορύπανση δεν είναι απλώς μια ενόχληση, αλλά πρόβλημα που αγγίζει την υγεία, την οικονομία και το περιβάλλον. Η αναγκαία ερώτηση είναι, όχι αν θα προχωρήσουμε σε δράσεις, αλλά πόσο γρήγορα θα μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε τη σιωπή.